Derailleurs
afstellen
(c) 2000-2005
m.s.gerritsen
achterderailleur
- achterderailleur
storingslijst - voorderailleur
- voorderailleur afstellen
- voorderailleur
storingslijst
Derailleurs
afstellen gaat
het handigst als je de fiets op kunt hangen zodat
het achterwiel vrij kan
draaien. Verder heb je doorgaans een
kruiskopschroevendraaier nodig en
een 5 mm inbussleutel om de binnenkabel los te
kunnen nemen.
NB: Als
de ketting stijf
staat van de roest of het vuil of als de
derailleurs schuil gaan onder
een dikke koek prut heeft afstellen trouwens
weinig zin: dan zul je toch
eerst de boel moeten schoonmaken en weer gangbaar
zien te krijgen! Als
je niet weet hoe een derailleur werkt, lees dan
eerst de pagina derailleur
techniek
Achterderailleur
Begin met de
achterderailleur.
We gaan er vanuit dat je geen reverse shifting
derailleur hebt (oa Nexave,
waarbij als je aan de kabel trekt de derailleur naar
een kleiner tandwiel
gaat) anders moet je zelf maar de vertaalslag maken.
Een normale derailleur
schakelt naar een kleiner tandwiel als je het
bedieningskabeltje uitviert,
terwijl de veer bij reverse shifting de ketting naar
een groter tandwiel
duwt. De stand van de voorderailleur is niet zo
kritisch, maar bij een
triple is het aan te bevelen naar het middenste blad
te schakelen.
-
Trek aan
de binnenkabel van
de achterderailleur en schakel de derailleurhandel
helemaal af. Draai nu
het crankstel rond en controleer of de derailleur
naar het kleinste kransje
schakelt. De geleidewieltjes moeten netjes in lijn
onder het kleinste tandwiel
gaan staan zonder extreem geratel. Staat de
derailleur te ver naar binnen
of buiten, dan kun je dat met een van het paar
stelschroeven bijregelen.
Bij Shimano is deze schroef vaak gemerkt met H.
Wil de derailleur ondanks
vlijtig schroeven niet ver genoeg naar buiten, dan
staat vermoedelijk de
binnenkabel strak: draai dan de
buitenkabelstelschroef in of schroef de
binnenkabel los.
-
Druk
vervolgens al draaiend
aan het crankstel de derailleur met de duim zover
mogelijk naar binnen.
De ketting moet nu zonder aarzelen het grootste
kransje opzoeken, maar
de derailleur mag daarbij niet de spaken raken, en
de ketting mag weer
niet ratelen. Zonodig bijstellen met de andere [L}
stelschroef. Krijg je
geen goede afstelling zonder dat de derailleur de
spaken raakt, dan heb
je vermoedelijk een naar binnen gebogen
derailleuroor, een gebruikelijk
probleem na een valpartij. Stalen derailleuroren
kun je terug -laten- buigen,
aluminium oren kunnen daar vaak niet meer tegen en
moeten worden vervangen.
Maar proberen kan altijd! Soms ligt het ook
aan de combinatie derailleur/cassette/achterwiel,
en helpt het om een 1mm vulring achter de cassette
te leggen. Een totaal
versleten derailleur met veel speling op alle
draaipunten zal dit probleem
ook vertonen, vervangen is dan de aangewezen
weg.
-
Laat de
derailleur weer teruglopen
naar het buitenste kransje en zet de binnenkabel
vast, zo je die losgemaakt
had. Schroef in dit geval wel eerst de
buitenkabelspanschroef weer helemaal
in. De kabel hoeft niet pianostrak komen te staan,
maar mag ook niet vrij
in een boogje hangen. (niet-indexbezitters zijn nu
klaar)
-
Draai aan
het crankstel, en
schakel een klik op. In het ideale geval zal de
ketting netjes naar het
volgende kransje lopen, in de praktijk moet je
meestal de buitenkabelspanschroef
nog wat verder uitdraaien. Controleer vervolgens
of de andere combinaties
ook goed lopen. Zeker bij fantasievolle
combinaties (7 met 8 speed, Shimano
9 speed met Campa wiel etc) moet je vaak wel een
beetje sjoemelen. Zet
de binnenkabel ook weer niet te strak, want
dan schakelt de derailleur
wel snel op, maar alleen met zeer grote tegenzin
weer af.
-
Controleer
nu of de derailleur
ook nog netjes van een-na -kleinst naar het
kleinste kransje schakelt.
Heeft de derailleur juist daar moeite mee (en op
de grotere tandwielen
niet), dan is de oorzaak te veel wrijving. Bij
sommige oude Shimanoderailleurs
kun je de veerspanning met een stelschroef hoger
zetten, maar meestal helpt
smeren/vervangen van het laatste stuk buitenkabel
beter. Smeren is simpel.
Zet de shifter van de achterderailleur in de
hoogste versnelling en duw
met de hand de derailleur naar het grootse
tandwiel. De binnenkabel hangt
nu slap en je kunt de buitenkabel eenvoudig uit de
stopper op de achtervork
haken en naar voren schuiven om de binnenkabel te
smeren. Zware gevallen
kun je op een SRAM Bassworm hulpveer om de
binnenkabel tracteren. Soms
help het toepassen van een ringetje tussen
derailleur en pad.
-
Shimanoderailleurs
hebben vaak
nog een derde schroef waarmee je de voorspanning
van de bovenste veer kunt
beinvloeden. Als de derailleurwieltjes in de lage
versnellingen tegen
de tandwielen ratelen kun je deze schroef wat
strakker zetten. Als het
bovenste derailleurwieltje op te grote afstand van
de tandwielen staat
kun je de schakelprecisie verbeteren door de
schroef juist losser te zetten.
De lengte van de buitenkabel heeft ook invloed op
deze afstelling, maar
meestal kun je de schroef negeren.
storingslijst
achterderailleur
| probleem |
oorzaak/oplossing |
| ketting
slaat over op cassette |
-
slecht
afgesteld waardoor derailleur
schakelt
-
versleten
ketting op versleten
tandwiel
-
nieuwe
ketting op versleten
tandwiel
-
versleten
ketting op nieuw tandwiel
-
stijve
schakel in ketting
-
uitstekende
kettingpin blijft
haken
-
te
brede ketting voor cassette
bv 7speed op 8 sp cassette
-
tak
oid tussen tandwielen
-
11
gemonteerd met te grote 12
speed sluitring
-
binnenplaat
van de kooi op de
kop gemonteerd!
|
| rammelend
geluid
van cassette |
-
Sluitring
niet vast [30 nm]
-
11
tandwiel op UG compatibele
body, waardoor de overige kransjes niet
vastgeklemd worden (body bijslijpen
of 1 mm vulring gebruiken)
-
10
speed shimano cassette op
9 speed naaf gemonteerd zonder de
bijbehorende 1 mm vulring
-
Cassette
is langer geworden
(sommige zeldzame exoten hebben een
freehub waarbij de achterste borst
in de body is geschroefd, die kan
loszitten)
-
spider
gebroken
|
| derailleur
schakelt achter bij bediening voorderailleur |
-
draaias van de
derailleurkooi
staat scheef t.o de cassette, meestal door
vergaande slijtage
|
derailleur
ratelt
|
- slecht
afgesteld,
- ketting verkeerd
door de kooi geregen
- kromme kooi
waardoor onderste wieltje scheef staat
|
| bovenste
geleidewiel
raakt tandwiel |
-
stelschroef
veerspanning draaipunt
bijregelen
-
kettinglengte
fout
-
bovenste
draaipunt van de derailleur
zit vast
-
tandwiel
te groot voor derailleurcapaciteit
-
te
lange/strakke/klem zittende
buitenkabel drukt derailleur naar voren
|
| derailleur schakelt
traag of alleen met dubbele klik |
-
bovenste
draaipunt zit vast
(of B schroef staat te ver ingedraaid)
waardoor de vrije kettinglengte
tussen tandwiel en bovenste geleidewiel
veel te groot is. Kan ook veroorzaakt
worden door een te korte ketting.
|
| derailleur
raakt
op de grotere kransjes de kluts kwijt:
schakelt dubbel cq niet |
-
scheef
derailleuroor
-
binnenkabel
verkeerd vastgezet
(soms zijn er twee mogelijkheden: 8 of 9
speed)
-
knik
in de binnenkabel gemaakt
bij het vastzetten, heeft het zelfde
effect als verkeerd vastzetten
-
derailleur
past niet bij de
cassette
-
derailleur
past niet bij de
commandeur
-
versleten
(soms alleen de wieltjes)
|
| ketting
blijft niet op spanning |
-
bovenste
draaipunt van de derailleur
zit vast, cq veer gebroken
-
kettinglengte
niet correct (in
extreme gevallen: ketting is door
slijtage veel te lang geworden)
-
derailleurcapaciteit
niet in
overeenstemming met tandwielen
|
| derailleur schakelt
naar eerste versnelling maar ook direct weer
terug naar twee als je de
handel loslaat. |
-
binnenkabel
staat te los, zodat
7 op het handeltje correspondeert met 6
op de cassette enz:
buitenkabelspanschroef
zover uitdraaien dat de derailleur een
tandwiel opschuift.
|
| Afstelling
verloopt, derailleur
haalt de grootste kransjes niet meer |
-
Indexkabel
wordt door het -plastic-
kabelhoedje getrokken , waardoor de
buitenkabel steeds korter wordt. Gebeurt
dit bij de shifter, dan kunen de draden
het mechaniek zelfs blokkeren
- veertje uit kabelsteller
verdwenen, waardoor deze terugdraait
|
De voorderailleur
Een
voorderailleur moet passen
bij het crankstel, of beter bij de diameter van het
grootste tandwiel.
Er zijn bovendien race en triple-derailleurs. Het
verschil zit hem niet
in de slag, maar in de vormgeving van de kooi.
Triple-derailleurs hebben
tegenwoordig een wulps gevormde kooi om de ketting van
heel klein naar
heel groot te duwen en tillen, maar zijn daardoor niet
toe te passen op
bladcombinaties die dicht bij elkaar liggen. Wil je
met een halfstep (bv
48-44-28) rijden dan moet je je heil zoeken in een
slanke racekooi omdat
een triplederailleur al met de binnenkooi in de 44
hangt voor de ketting
op de 48 ligt. Een ander kritiek punt is dat de hoek
die de derailleur
maakt met de liggende achtervork moet kloppen. Op een
normale fiets gaat
dat laatste bijna automatisch goed, maar op fietsen
met kleine 20" wielen
(en een naar beneden gedraaide achtervork) zal de
standaard montage aan
de zitbuis tot teleurstellende resultaten leiden. Soms
zijn er versies voor 26" mtb wielen en 29-ers
Voorderailleurs
zijn er met
klemband voor om de zitbuis en voor montage op een
aangesoldeerde nok.
(Shimano heeft ook nog iets voor snelle montage aan
de lopende band verzonnen,
met een blikken plaat achter de bracketcup, maar
daar wil ik het niet over
hebben) De modellen voor montage op nok zijn
doorgaans afkomstig van racefietsen,
maar SRAM gebruikt het systeem ook voor de MTB's.
Dan koop je een derailleur
plus een adapterbeugel om de veelheid van
zitbuisdiameters af te dekken.
Bij
aanschaf maakt het bovendien
nog uit of de trekkabel van boven (toppull)of van
onderen (Bottompull)
komt, maar voor het onderhoud is dat niet relevant.
Sommige derailleurs
kunnen beide aan. Bij Shimano is bovendien de
overbrengingsverhouding van
de race en de MTB derailleurs verschillend.
Een STI greep met een MTB derailleur (of andersom)
kan dus aanleiding geven
tot het eerder aanlopen van de kooi.
 |
 |
| Ieder voorderailleur
heeft twee stelschroefjes. Ook zichtbaar de
bevestigingsbout van de buisklem
(als je die iets lost kun je de derailleur
draaien) en het klemschroefje
voor de trekkabel |
Bottom
pull derailleur,
duidelijk is ook te zien hoe de
aanslagschroefjes werken in combinatie
met de nokjes op het onderste armpje van het
parallelogram. Wat ook opvalt:
een streng van de binnenkabel is reeds
gebroken: scherp en de rest gaat
ook een keer stuk! |
Afstellen.
De
derailleur moet zo gemonteerd
zijn dat de buitenkooi bij het schakelen ca 2 mm
boven de tanden van het
buitenblad scheert, en met de binnenkooi
evenwijdig aan de tandwielen.
Is dat
niet in orde, schakel
dan de ketting op het kleinste blad om de kabel te
ontlasten, en schroef
de buisklemschoef iets los. Verdraai en schuif de
derailleur op zijn plaats
en zet de schroef weer vast.
Schakel
de ketting op het grootste
achtertandwiel en stel de voorderailleur nu zo af
dat de ketting net niet
de -linker- binnenplaat van de kooi raakt.
De schroef hiervoor zit
meestal bovenop de derailleur en het dichtst tegen
de zitbuis (foto). Draaien
de schroeven mee met het armpje, dan moet je de
onderste hebben. Als de
binnenkabel te strak zit wil dat uiteraard niet,
en komt de binnenkabel
los te hangen moet je die nu weer strak zetten.
Dit kan vaak met een stelschroef
op commandeur of frame, er soms is er een losse
stelbus in de buitenkabel
opgenomen of anders door de kabel bij de
derailleur anders vast te zetten.
Schakel
nu voor en achter de
hoogste versnelling in. Ook in deze combinatie
moet de ketting niet tegen
de kooi (maar nu aan de buitenkant) lopen. Met de
andere stelschroef en
de kabelspanning valt dit meestal eenvoudig in te
regelen.
Controleer
vervolgens of de
ketting goed schakelt, en niet over de tandwielen
heen valt: dan beweegt
de kooi te ver naar binnen of buiten.
storingslijst
voorderailleur
| probleem |
oplossing |
| ketting
komt in uiterste stand tegen kooi aan |
|
| ketting
komt in uiterste stand tegen kooi aan,
ondanks afstellen |
-
derailleur
verdraaid gemonteerd
of kooi verbogen, speling op bracketas
|
| als
de derailleur zo afgesteld is dat de zaak op
het binnenblad goed loopt,
loopt de kooi op het buitenblad en de hogere
versnellingen gauw aan |
-
derailleur
versleten, of draaipunten
zitten los (er is soms een schroefje)
-
derailleur
hoort niet bij commandeur
-
kabel
zit verkeerd aan de derailleurarm,
er zijn vaak twee mogelijkheden
|
| ketting
valt tussen binnenblad en frame |
-
derailleur
te ruim afgesteld
(L schroef iets indraaien), speling op
bracketas, wilde tandwielcombinaties
of schakelen met een wild slingerede
ketting zoals op een heftige
kasseienstrook.
Dit valt ook te verhelpen met een Jumpstop
|
| ketting valt
bij schakelen van het buitenblad |
-
derailleur
te ruim afgesteld,
aanslag schroef iets krapper afstellen.
(als je trouwens
een pin hebt tussen crank en kettingblad
kun je met iets terugschakelen
en blijven doortrappen de zaak vaak
redden)
|
| afstelling
verloopt, ketting
haalt het buitenblad niet meer. Na afstellen
wil de ketting niet meer naar
het binnenblad en blokkeert de shifter. |
-
Indexkabel
schuift door het
kabelhoedje en wordt korter. Als de
buitenkabel vervolgens in de shifter
schuift loopt die vast
|
| ketting
(op middenblad) schuurt tegen buitenblad als
de ketting naar rechts loopt |
-
bracketas
te kort
-
niet
originele tandwielcombinatie,
bv zeer groot buitenblad
-
onderlinge
afstand tussen tandwielen
niet correct, bv 8-9 speed gemixed, blad
met verkeerde offset
|
| ketting
slaat door |
-
nieuwe
ketting op oud blad of
vice versa
|
| ketting
loopt klem tussen blad en achtervork
(chainsuck) |
-
ketting
versleten, slijtage
(haken of bramen) aan tandwielen,
modder, te dikke tandwielen met dunne
ketting, stijve schakel, kromme tand.
Kettingblad met andere tandvorm (ander
merk) wil soms wel eens helpen.
|
| ketting slaat
bij opschakelen het middenblad over |
-
Niet
standaardbladcombinatie
waardoor de ketting het middenblad niet
raakt als de ketting al tegen het
buitenblad schuurt: Krijg je dus door
een extra groot buiten- of binnenblad
of een te klein middenblad
|
Kettinglengte
Voor een
goed functioneren
van de derailleurs is een juiste kettinglengte
uiteraard belangrijk. Leg
de ketting over het grootste voor en achtertandwiel
zonder achterderailleur.
Breng de uiteinden naar elkaar toe. De juiste lengte
is deze afstand +
25-38mm
|