Fietsgps voor beginners
(c) 2010-2023 m.s.gerritsen

versie 1.2
Steeds vaker zie je fietsers met een navigatiecomputer rondrijden, en zolangzamerhand beginnen ze behoorlijk bruikbaar te worden. Maar het blijven computers, dus voor de echte digibeet is het -nu nog- niks.
Sinds enige tijd heeft M-gineering er ook een, en met de leercurve nog scherp op het netvlies zullen mijn observaties ook wel interessant voor anderen zijn.

Wat is GPS?
Boven de aarde cirkelen een voorraad  satelieten in een bekende baan, en zolang een ontvanger voldoende signalen van verschillende satelieten kan opvangen kan er tot op 10 m oid nauwkeurig uitgerekend worden waar je je ten opzichte van de satelieten  en dus op de aarde bevindt. GPS werkt alleen als de ontvanger voldoende satelieten kan zien, dus in een tunnel, diep in een gebouw etc werkt het niet. Maar met een moderne fietsGPS kun je redelijk probleemloos door een bos fietsen. Tussen hoge bergen is het af en toe lastiger De satelieten blijven ook niet exact op dezelfde plaats voorbij komen, als je de GPS lang niet gebruikt merk je dat het terugvinden van de satelieten extra lang duurt..

Waarom pak je geen navigatie uit de auto?
Het kastje uit de auto is om veel redenen niet zo handig op de fiets. De accu gaat niet lang genoeg mee en is zonder auto of stopcontact lastig op te laden, er zit geen kaart in met verstand van fietspaden, het ding is niet waterdicht of stootvast en je kunt alleen een route uitdokteren beginnende bij waar je nu bent.  Er zijn wat cross-over modellen

Wat is er mis met een papieren kaart?
Toen ik 16 was fietste ik naar de middellandse zee op een enkele Michelin kaart. Gewoon 10 cm per dag langs de route national en vanaf Chalon op de achterkant van de kaart  verder. Maar met het huidige verkeer en voortschrijdend inzicht zoek je toch meer de kleine weggetjes. Om die te vinden heb je een dik pak kaarten nodig, sta je voortdurend stil om op de kaart te kijken en in regen en wind de kaart weer wat verder  vouwen is ook een klus. Met een goede GPSroute fiets je voortdurend op leuke doorsteekjes en paden die je zonder locale kennis nooit gevonden had. Maar op een scherm van 4 bij 6 cm heb je geen overzicht, dus voor het plannen s' avonds in de tent is een vierkante meter papieren kaart  onovertroffen

Wat is een fietsGPS
Om te beginnen is het een robuust outdoorinstrument, en bij voorkeur zoek je een exemplaar met verwisselbare batterijen. Hele simpele ( of oude) werken zonder kaart en kunnen dus alleen bijhouden waar je bent en een tweede keer of je het oude spoor nog volgt of er van afwijkt. Dat spoor hoef je de eerste keer natuurlijk niet zelf gereden te hebben, je kunt tracks ook ruilen of downloaden van iemand anders. Als je van de track afkomt moet je op eigen intuitie de route weer terugvinden.

De sjiekere apparaten hebben een miniem kleurenscherm waar je een complete stafkaart op kunt projecteren. De kaart schuift mee met je positie, dus al fietsend kun je zien hoe de weg loopt en wat er nog meer aan wegen in de omgeving is. Je kunt de route die je fietst opnemen en thuis weer op de computer nakijken. Als je wil weten hoe lang je over een bepaald stuk reed, wat de hoogste snelheid in de afdaling was, hoe stijl het was, waar je precies gereden hebt, de computer kan er antwoord op geven.
Ook kun je thuis een route genereren en die in de GPS laden.

Om er echt mee te kunnen werken heb je dan ook een PC nodig, in de praktijk betekent dat dus een bak met een late Windowsversie of een Mac. Die-hard Linux fans redden zich ook wel, maar dat gaat extra moeite kosten.

Ik kocht een Garmin Dakota 20, gewoon shoppen via het Internet, want dat is goedkoper en sneller dan via de officiele groothandel voor de fietsenbranche! Ik kocht een hele kale basisversie, volgens Garmin zat er een kaart bij, maar daar heb je niks aan tenzij je alleen wil weten waar Rotterdam of Hamburg ligt. Ze willen natuurlijk graag dat je een bundel koopt met speciale kaarten want daar moet het mee verdiend worden.
Ik heb het eerst maar zonder geprobeerd. Er zit iets van een handleiding bij, maar ga er maar vanuit dat daar niets instaat en dat je alles op het internet moet gaan zoeken en zelf moet uitproberen, dan valt het misschien mee.

Met alleen een apparaat ben je er niet, wat je nodig hebt is:


Begrippen
Bij een GPS horen heel veel begrippen, en in het begin is het knap lastig uit te vinden wat er allemaal mee bedoeld wordt.

Kaarten zijn er routerend en niet routerend. Een niet routerende kaart is een plaatje, je kunt het groter of kleiner maken, maar de computer kan er verder niks mee. Je kunt er dus niet in zoeken, en je kan de computer ook geen route langs een weg laten tekenen. Net als bij een papieren kaart dus, en je gebruikt dit alleen als je niks beters kunt vinden, bv voor exotische reisbestemmingen.
Een routerende kaart is een database. Staat er een weg op de kaart dan kan er van de weg bekend zijn niet alleen waar die loopt maar ook hoe die heet, of het eenrichtingsverkeer is, de wegdekkwaliteit of het een LF route is of juist voor fietsen verboden etc.

Een track is een verzameling GPS coordinaten die de route vormen (kruimelspoor) . Een track kun je nafietsen, ook al staan de paden niet bij jou op de kaart.

Een route staat niet vast. Die wordt thuis op de computer en onderweg door de GPS opnieuw berekend gebruikmakend van de ingeladen kaart en wat ingestelde wensen (bv alleen asfalt, snelste route). Om de route enigszins te sturen kun je behalve begin en eindpunt nog wat tussenpunten opgeven. In GPS termen heten die punten Waypoints. Om te voorkomen dat de door de GPS met deze gegevens berekende route geheel anders uitvalt als gewenst (bv omdat de kaart in de GPS andere wegen bevat, of omdat de kleine GPS minder goed kan rekenen) kun je de Route ook vooraf omzetten naar een Track (met een hulpprogramma, Mapsource kan dat niet)

P.O.I staat voor point of interest. Dat kunnen ziekenhuizen, musea, bankjes, fietsenmakers ed zijn. Of je daar wat aan hebt hangt sterk af van hoe goed die categorieen op je kaart zijn ingevuld.
gps
Hier dan een plaatje van wat je op je stuur aantreft. De GPS werkt met een touchscreen, dus meer knoppen dan de aan-uit aan de zijkant zit er niet op. Het plaatje is uiteraard van Kiel Windeweer en omgeving volgens de Openfietskaart

De + en -  zijn de zoomknoppen om de kaart te verschalen.

De <- in de linkeronderhoek is een linke, als je daar niet verdacht op bent zal je nog wel eens verkeerd rijden. Normaal staat op die positie een X, die aantikken en je verlaat het scherm en komt in een hoger menu terecht. De pijl geeft echter aan dat het schermbeeld verschoven en gelocked is. Normaal staat de cursor midden op het scherm. Als je nu blijft fietsen schuift de kaart niet meer mee. Het scherm kun je verplaatsen door het met je vinger te verschuiven

De positiecursor is een ^ die nu schuil gaat achter de + zoomknop.  De exacte positie valt in het zwaartepunt van de driehoek, dus als de cursor alle detail van de te nemen afslag bedekt ben je er. Niet zo snugger van Garmin, maar makkelijk programmeren.

De speld kun je met aantikken in de kaart prikken, je krijgt dan de details in het boxje bovenin. Dit is een fietspad dat niet bestaat trouwens,  en het andere rode lijntje  is een fietspad wat wel bestaat maar twee haakse bochten is kwijt geraakt..  Niet nu onmiddelijk de conclusie trekken dat de kaart slecht is, dergelijke missers zijn zelden.

De blauwe lijn is een gereden route die het apparaat onthouden heeft

Update

Ik heb inmiddels 2 GPS-en, eentje ligt in Frankrijk langs een MTB pad onder een struikje zevenblad. Ik weet nu ook hoe je de Garmin het makkelijkst uit de officiele fietssteun krijgt:  niet de grendelknop naar beneden duwen en het appaaat er moeizaam uit proberen te schuiven, maar de gps vasthouden en met de andere hand even een tikje geven. Met de knie als je er voorover afduikelt gaat ook.  Een zekeringskabeltje is dus aan te bevelen

Ik heb nu een Etrex 30, dat is een Dakota maar dan zonder touchscreen. Iets beter afleesbaar omdat de touchscreenlaag ontbreekt, en in de regen kun je gewoon het scherm afvegen zonder dat er vreemde dingen gebeuren (De touchscreen voorganger had een opstaande rand rond het scherm, waardoor er altijd modder op bleef liggen). Al fietsend het apparaat bedienen valt echter tegen, de eenknopsbediening is te gevoelig voor een hobbelende fiets. Veel meer als zoomen of met de back toets door wat voorgekozen menu's scrollen zit er niet in. Een niet-touchscreenversie is  wel een stuk zuiniger, deze doet het ca 1.5-2 dagen op een setje Eneloops. Maar het energieverbruik is sterk afhankelijk van de schermverlichting, rij je hier in het bos dan is de boel snel leeg, rij je ver in het zuiden (VS)  dan staat de zon zo hoog dat de schermverlichting overdag nauwelijks nodig is.


Filebeheer
Garmin en ik zitten niet op dezelfde golflengte. Integendeel, als de revolutie komt mogen de Garmin managers & programmeurs als eerste tegen de muur! Het overpompen van een kaart is traag, in de orde van s'avonds aanzetten en s'ochtends kijken of het gelukt is. En dan kom je er achter dat de reeds aanwezige kaarten zonder melding overschreven worden, ook als er voldoende geheugen ruimte is! Om een kaart bij te plaatsen moet je dus alle kaarten opnieuw selecteren en oversturen. Als  je er induikt kan het vast ook wel met filebeheer en het aanpassen van een bestandje oid, maar daar heb ik me nog niet in verdiept. De hele software riedel van Garmin is trouwens waanzinnig  slecht, de hele menustructuur is nodeloos ingewikkeld met veel te veel niveau's, een onlogische groepering (een route aanzetten doe je in een compleet andere tak van de boom als dezelfde route weer uitzetten).  De enige reden om een Garmin te kopen en niet een andere GPS is het open source kaartmateriaal  en het feit dat er zoveel Garmin's worden gebruikt dat er als je problemen hebt er veel behulpzame ervaringsdeskundigen zijn. Ook brak is trouwens het extra SD-kaart slot, als dat kuren geeft mis je een kaart of crasht de GPS

Sloom
Behalve met thuis vervaardigde routes, kun je het apparaat in theorie ook zelf een route laten uitdokteren. Voor fietsers werkt dat slecht, veel meer als 25 km en het apparaat verslikt zich in de vele keuze's .  Dat kun je met tussenpunten deels ondervangen, maar het opgeven van een bestemming  is al ingewikkeld genoeg. .

Smartphone
Wat een GPS kan, kan een smartphone ook en soms stukken beter. Voordelen van een smartphone zijn goedkoop, een veel groter scherm met een veel beter leesbare kaart, bediening van de navigatie is veel simpeler, en het apparaat zelf ad-hoc een route uit laten dokteren is stukken practischer. Nadelen zijn er ook, een outdoor gps is stukken robuuster en beter waterdicht, het stroomverbruik van de meestal niet verwisselbare telefoon accu is hoog, en je telefoon kwijt raken is nog erger dan alleen je GPS. En geen idee hoe ik er bij de mijne een voorgekookte track in krijg, de directory waar je die zou moeten plaatsen is voor mij onvindbaar. (ben er inmiddels uit, uploaden via een website)
edge vs etrex

Update2
We zijn inmiddels 5 jaar verder en de Etrex30 heeft hier een opvolger gekregen, omdat alle knoppen inmiddels vervangen waren door stukjes gum en tape. De opvolger is een Garmin Edge 530, en die is tamelijk anders van opzet. Geen outdoorapparaat, maar sport georienteerd, wat betekent dat het ding vol met features zit om je op te hitsen harder te gaan.  Geen verwisselbare batterijen, geen extra geheugenkaartje maar wel een groter scherm,  maar ook alle overbodige en storende idioterie dat een team van marketing droids en  sorfwareknutselaars kon verzinnen. En de 'features' staan allemaal standaard aan, dus de eerste weken zal er van fietsen weinig terecht komen en speel je 'Whack-a-mole'. Plus is wel dat je mooi kunt oefenen hoe je met de 4 knoppen door alle vreselijke menu's fietst om alles uit te zetten. Overleef je dat, dan blijft een GPS over die vergeleken met de vorige Etrex een duidelijker scherm heeft, zodat je als je een track volgt minder makkelijk verkeerd rijdt. De idiote niet aan te passen paarse lijn om te volgen van de Etrex is verleden tijd, er staan nu een paar duidelijke pijlen in de route en het spoor van gereden weg wordt ook niet meer overschreven met de track. De knopbediening is echter erg beperkt, de kaart in of uitzoomen is niet te doen want dat zit in een menu een paar lagen verder. Als je dan toch moet stoppen kun je beter op je telefoon kijken. De kaartschaal is nu snelheidsafhankelijk, wat redelijk werkt totdat je een snelle afdaling met een gecompliceerd dorpje onderaan hebt, dan wordt pas in de klim duidelijk welke afslag wel de goede was geweest. Ook niet prettig in de klim is dat het scherm driftig meedraait met je stuurbewegingen, daar had best wat vertraging op mogen zitten als je heel langzaam fiets. Na ~10 uur fietsen geeft de accu nog 50% aan, dus dagelijks weer opladen uit een powerbank of zo is op reis aan te raden. Er zitten standaard 3 stuurhouders bij, dus dat is netjes. Maar als ze al dat gemekker (calorien, langste fietsafstand ooit, blah blah)  er uit zouden laten zou het voor iemand die alleen maar wil fietsen een veel beter apparaat zijn. Maar er valt mee te leven.


LINKS

openfietsmap
gps-info.nl