25cromo4 Aanduiding voor een in fietsen veel gebruikte kwaliteit chroom-molybdeen gelegeerd staal. Oorspronkelijk ontwikkeld voor de vliegtuigindustrie, maar ik heb nog geen stickers ontdekt met de kreet vliegtuigstaal. (zie ook vliegtuigaluminium) Treksterkte ca 700 N/mm2, wat al veel beter is dan gewoon 'ijzer', maar nog steeds onder de waarden voor de duurste staalsoorten.

27.5-er MTB met ETRTO 584mm velgen. Volgens de normen horen die in de 26” groep

29-er MTB met 29" = ETRTO 622=28" 700c wielen. Rolt makkelijker over obstakels, maar alleen -echt- geschikt voor lange mensen

69-er een hybride ;).  29" voorwiel en een normaal 26" achterwiel gekruisd in een MTB  voor een compactere achterkant in combinatie met een makkelijk rollend voorwiel

Achterderailleur Heeft tegenwoordig twee functies, het gecontroleerd over de kransjes schakelen van de ketting, en het opnemen van het lengteverschil dat daarbij ontstaat. Voor een randonneurverzet komen vanwege dat laatste aspect alleen derailleurs in aanmerking met een lange kooi.

Achternaaf Practisch alle naven tegenwoordig zijn laagflens cassettenaven, maar op randonneurs kom je nog wel (hoogflens) naven voor een schroefkrans tegen (bv Maxicar). De meeste klassieke naven voor een afschroefbaar freewheel zijn te zwak voor toergebruik. Zeker met de brede 7v en 8v pignons buigen de assen door. Bij de meeste cassettenaven wordt de as beter gesteund, waardoor de betrouwbaarheid drastisch is toegenomen. Asbreedte bij racefietsen is 130 mm, atb's zijn 135, en tandems gaan nog verder.

Ahead set Balhoofdstelconstructie waarbij de schroefdraad op de binnenbalhoofdbuis is vervallen. De lagerspeling wordt afgesteld door de stuurvoorbouw (die op de bbhb zit geklemd) iets te verschuiven. Voordeel is een snelle montage en afstellen met alleen een inbussleuteltje, maar het nadeel is dat de stuurpen niet eenvoudig hoger of lager kan worden gesteld.Klemdiameter voor de binnenbalhoofdbuis is nu doorgaans 1 1/8"

Alloy Alliage, ie legering, bijvoorbeeld op basis van staal! Technische metalen worden practisch altijd als legering toegepast, de legeringselementen (zoals koolstof, chroom, vanadium etc) verbeteren namelijk de sterkte-eigenschappen

Aluminium Alloy Legering op basis van aluminium.

Aluminium (Surinaams eiken) In vergelijking met het zelfde volume staal is aluminium 3x lichter en 3x elastischer. Stijve aluminium frames deuken vaak makkelijk omdat de wanddikte/buisdiameterverhouding klein is (vergelijk een bierblikje) Om voldoende treksterkte te krijgen, krijgen aluminium frames na het lassen vaak een warmtebehandeling of wordt er koud gelijmd ipv gelast. Onderweg lassen is er dus niet meer bij, en de levensduur van hoogbelaste aluminium onderdelen is in principe begrensd. Voor wilde tochten is een stalen frame daarom verstandiger.

Antidive Constructie waardoor het duiken in de voorvering bij het remmen -vaak gedeeltelijk- wordt tegengegaan. Bij telescopen nauwelijks toe te passen, bij geschoven swingarmen vrij algemeen. (zie ook lock-out)

Antisquat Constructie waardoor het inveren van de fiets bij accelereren wordt tegengewerkt. Kan worden gebruikt om de fiets vlak te houden bij het rijden uit het zadel. Bij achtervering het eenvoudigst te bereiken door een swingarm met een hoogliggend (boven de kettinglijn) draaipunt.

ATB All Terrain Bike, zie MTB.

Auto ventiel Ook Schraederventiel. Kom je veel tegen bij ATB's. Handig oppompen bij de benzinepomp, niet zo handig met een fietspomp, en het gat door de velg is groter dan bij het alternatief (frans ventiel)

Baanfiets Racefiets voor baanwedstrijden, dus een doortrapper zonder remmen

Balhoofdstel Lagering van de voorvork in het frame. Zeker bij kleine frames of geen spatbord heeft deze lagering het fors te verduren. Bij grote frames staan de lagers verder uit elkaar, maar dan nog vormen vuil, de beperkte draaiing en de vele klappen een probleem. Veel balhoofdstellen zijn tegenwoordig uitgerust met losse afgedichte lagerringen (cartridge). Simpel te vervangen, mits je de juiste maat weet.

Bandenmaat Er zijn nog steeds een aantal maataanduidingen in gebruik. De oudste systemen baseren zich op de buitendiameter van de originele band. Op de daarbij horende velg passen echter ook smallere banden met een kleinere diameter zodat we nu de zotte situatie hebben dat een 27" velg groter is dan een 28". Uit Frankrijk komt nog een andere klassificatie (diameter+A....D), die we hier voornamelijk als 700 C kennen.Er zijn nu ook mountainbikes met een 622mm/28"/700c velg: die heet opeens 29"!
Zie ETRTO voor een wel handige indeling.

Bar-end commandeur Zie crosscommandeur

Bar-ends Verstelbare hoorntjes voor aan het uiteinde van het ATB stuur. Geven meer mogelijkheden om je zit te varieren. Er zijn heel veel verschillende typen, en de keuze is dan ook heel persoonlijk.

BB30, BB 86 Bottombracketuitvoering voor crankstellen met vaste as waarbij de grote lagers direct in het frame geperst worden

BCD Bolt Circle Diameter, steekcirkel, gemeten over het hart van de gaatjes, b v bij een kettingblad

Bidon Plastic drinkbus, passend in de bidonhouder. normale maat is 0,5 of 0,75 liter, maar er zijn ook thermobidons, bidonhouders voor 1.5 liter flessen en aluminium varianten. Schimmelculturen kun je te lijf gaan met een Steradent tablet, maar een grote deksel, afwaskwast en  goed en vaak omspoelen is handiger. ATB bidons zijn voorzien van een deksel over de tuit, zodat je niet voor iedere slok eerst een hap modder hoeft te nemen.

Bidonnok Twee M5 schoefdraadbussen in het frame waarmee je van alles aan je frame kunt schroeven, varierend van batterijverlichting, gereedschap, fietspompjes tot -inderdaad- bidonhouders. Het derde paar bidonnokken onder aan de onderbuis is traditioneel gereserveerd voor de benzinefles. Een drinkbidon wordt daar gauw vies, terwijl een stinkende benzinefles in de tas ....

Bijenwas Aanbevolen voor het onderhoud van leren Lepper zadels.

Bikepacken vorm van vakantie houden op de fiets met minimale bagage. De tassen worden  bvk zonder dragers aan het frame geknoopt voor maximale wendbaarheid in moeilijk terrein

Bi-laminate Constructiemethode waarbij een – soms fraai uitgezaagde- verdubbeling op een buiseinde wordt gesoldeerd. Vervolgens wordt de buis lugloos in een frame verwerkt waardoor toch de indruk van een gelugd frame wordt gewekt

Binnenbalhoofdbuis De diameter van de binnenbalhoofdbuis bepaalt de maat van het balhoofdstel en de stuurpen. Standaard was 1" uitwendig, maar 1 1/8" (algemeen bij Ahead)  en 1 1/4" of 1.1/8 boven-1.5"onder (=tapered)  komen ook voor. In een standaard binnenbalhoofdbuis past een stuurpen met een dia van 7/8", in de volgende oversize een stuurpen van 1": dit is dus een bron van verwarring! Klassiek heeft een binnenbalhoofdbuis over ca 5 cm schroefdraad, de stuurpen moet dan zo diep in de buis worden gestoken dat de expander nog onder de verzwakking van het draadgedeelte zit.

Binnenband Belangrijk bij een binnenband is de goede maat en het type ventiel. Let er op dat de breedtemaat overeenkomt met die van de buitenband. Als op de band maximaal 25 mm staat, wordt die in een 32 mm buitenband te ver opgerekt en vraag je om lekke banden. Binnenbanden worden gemaakt uit zwart rubber (die lopen het langzaamst leeg), latex (dagelijks oppompen) en wildgekleurde high-tech mengsel. In sommige streken zie je extra dikke varianten (Thornproof, Downhill), op de gewone weg voldoet een lichte dunne ook prima.

Binnenkabel Flexibel gevlochten staalkabel vervaardigd uit gegalvaniseerd of duurder en beter roestvast staal. Aan een einde zit een verdikking, voor derailleurkabels is dat altijd een klein cilindertje, bij remkabels maken we onderscheid tussen peertje (race) en tonnetje (ATB) Het andere uiteinde is bij nieuwe kabels vaak aangepunt, knip dit pas op lengte af als je alles naar tevredenheid hebt gemonteerd. Bescherm het uiteinde tegen rafelen met een kabelloodje, of desnoods een spaaknippel die je op de kabel klemt.

Biopace 1 type ovaal tandwielblad van Shimano, 2 ongewenste reactie in de ketting bij in of uitveren.

Blad Voorblad, kettingwiel. De meeste derailleur-vakantiefietsen hebben er drie. Op de betere crankstellen zijn deze bladen vervangbaar, maar pas op want er zijn veel verschillende boutcirkels. Een klein binnenblad (22-28 tands) is op een vakantiefiets nuttiger dan een groot buitenblad.

Bloccage Andere naam voor de snelspanner voor de uitvalas

Boost standaard voor extra brede voor en achternaven, om bredere banden mogelijk te maken

Bovenbuis De -ongeveer- horizontaal lopende buis in de hoofdframedriehoek. Loopt ook wel eens niet horizontaal om esthetische redenen, of om een lager frame te kunnen realiseren. In sommige niet aan te raden frames wordt de remkabel door de bovenbuis geleid. Als de remkabel niet vastroest, loop je nog altijd de kans dat de buis op deze verzwakking (gaten!) gaat scheuren. Ben je gewend om dwars op de bovenbuis te zitten, dan is een niet-horizontale bovenbuis niet fijn.

Bowdenkabel Een dicht gewonden schroefveer met een flexible trekkabel door het midden. De buitenmantel is buigzaam, maar de lengte van de kabel verandert bij het in een bocht leggen maar weinig. Wordt gebruikt als remkabel, of bij derailleurs als de lengteverandering niet kritisch is. (zie ook indexkabel)

Bracket Hart van de fiets. Het knooppunt van onder-, zitbuis en achtervorken, met daarin de bracketas

Bracketas Trap-as, lagering van het crankstel. Conventionele trapassen met losse cups kunnen uit elkaar, cartridgeassen zijn doorgaans niet te repareren, maar de goede gaan ook niet plotseling kapot. Standaard is een as met taps toelopende, vierkante uiteinden. Er is een Japanse (JIS) en een Europese norm voor het vierkant, hoewel de verschillen klein zijn. Aslengte varieert, afhankelijk van het frame en de cranks. Nieuwer maar al weer ouderwets zijn assen met splines, Shimano heeft twee soorten, en nu is er ook nog de niet gepatenteerde ISIS voor de rest.

BSC British standaard cycle schroefdraad, in de wandeling ook wel BSA draad genoemd. Een van de meest voorkomende standaarden voor oa de schroefdraad van bracketcups.

Buitenbalhoofdbuis De framebuis met het merkschildje. De uiteinden worden vlak, in lijn en op maat gefreesd zodat de balhoofdcups met een klempassing gemonteerd kunnen worden. Standaard is een buitendiameter van ca 32mm ( de binnenmaat is dan ongeveer 30) maar er zijn ook een paar oversize maten, voornamelijk bedoeld voor ATB's en tandems. Daar hoort dan ook een oversize balhoofdstel, binnenbalhoofdbuis en oversize stuurpen bij. Tegenwoordig in opkomst: balhoofdbuizen waar de balhoofdlagers direkt inpassen (hiddenset)

Buitenband Zie draadband

Buitenboordlagers Zie externe lagers

Buitenkabel Zie bowdenkabel, indexkabel

Butted Verdikt. Term om aan te geven dat een onderdeel (spaak, buis) een aan de belasting aangepast (wand) dikteverloop heeft. Zie ook dubbel- en triplebutted

Cantilever nokken Op het frame gesoldeerde nokken waar je cantilever of V-brake remmen op kunt monteren.

Cantilever rem Velgrem, waarbij de remarmen zijn gemonteerd op draaipunten die op het frame zijn gesoldeerd. De draaipunten liggen onder de velg (25 mm lager) en de remhelften zijn doorgaans met een V-kabel verbonden. Door aan de V-kabel te trekken worden beide remhelften gelijkmatig naar de velg gedraaid. Er zijn veel uitvoeringsvormen, varierend van conventioneel tot low-profile tot V-brake. Dit is ook de volgorde van aflopende geschiktheid als je deze remmen met racegrepen wilt combineren

Carbon Aanduiding voor een koolstofvezel-epoxy matrix. Leuk voor lichtgewicht constructies, maar het in de constructie inleiden van puntlasten is moeilijk, en het bezwijkgedrag is nogal plotseling. Niet aan te bevelen voor vakantiefietsen.

Carbon-drive Benaming van Gates voor een aandrijving met tandriem ( met wapening van koolstofvezel) ipv ketting, Niet deelbaar, past alleen op een speciaal frame met naafversnelling

Cartridge modulaire samenstelling. Zo zijn er cartridge remblokken (vervangbare rubbers in een vaste houder) en cartridge lagers (samenstelling van lagerschalen en kogels)Cassette Samenstelling van 6 tot 13 kransjes die op een cassettenaaf kunnen worden geschoven.

Cassette Samenstelling van 6 tot 14 kransjes die op een cassettenaaf kunnen worden geschoven.

Cassettenaaf Achternaaf met een geintegreerd freewheel. De cassettekransjes zijn redelijk simpel te verwijderen, zeker als je het vergelijkt met de moeite die het kost om een gewoon pignon los te schroeven. Dit is handig bij spaakbreuk onderweg. De achterassen zijn doorgaans beter ondersteund of dikker en leveren daardoor ook minder problemen op.

Centerpull Bijna uitgestorven velgrem, nauw verwant aan de cantilever. Bij deze rem liggen de draaipunten van de remarmen boven de velg, en de meeste uitvoeringen worden met een centrale bout aan het frame geschroefd. Op racefietsen verdrongen door verbeteringen aan de makkelijker te monteren zijtrekremmen, en voor de ATB telt dat de ruimte voor hele dikke banden beperkt is.

Centerlock fijnvertande montageflens om remschijven op de naaf te bevestigen. De schijf zet je met een centrale sluitring (net als bij de cassette) vast. (Shimano)

Chroommolybdeen Zie 25cromo4

Clutch: een kant op werkende rem op de derailleurkooi om het klapperen van de ketting tegen te gaan. Kun je uitschakelen om bv het wiel te wisselen

Columbus Fabrikant van framebuizen. Biedt een breed scala van afmetingen en materiaalkwaliteiten aan, varierend van betaalbaar staal tot aluminium tot onbetaalbaar titanium. Voor vakantiefietsen komt staal in aanmerking: 25cromo4, cyclex (iets sterker) of niva- en thermacrom (de topkwaliteit).

Commandeur Handeltje voor de derailleurbediening, klassieke positie is op de onderbuis. Licht, goedkoop en betrouwbaar, maar niet zo handig te bereiken in een steile klim.

Compact frame zie Sloping frame

Crank De 'hefboom' tussen pedaal en trapas. Standaard lengte is 170 mm, maar beter is een keuze afhankelijk van beenlengte en gebruik.

Crankspie Achterhaald systeem met een stalen wig waarmee een stalen crank met de trapas verbonden kan worden. Niet toe te passen met zachte alumniumcranks, spieloze cranks hebben dus een vierkant of octalink.

Crankstel Combinatie van cranks, trapas en voorbladen. De meeste cranks zijn tegenwoordig uit aluminium, en worden met een vierkant gat op een taps toelopende trapas geklemd. Dank zij de grammenjacht zijn er nu ook trapassen met andere dan deze standaard bevestiging. De op het crankstel gemonteerde bladen (meestal twee of drie) zijn in veel gevallen te vervangen. Wel is er weer een grote variatie in boutcirkeldiameter en het aantal boutjes.

Crosscommandeur Derailleurcommandeur die in het stuuruiteinde bevestigd wordt. Op een randonneur een m.i.ergonomischer oplossing dan STI/Ergopower, omdat de voorderailleurbediening minder kracht kost en zekerder schakelt. Enige nadeel: bij klimmen kun je met je knieen schakelen. Een valpartij overleven ze meestal goed, en je kunt ze vaak ook nog in de frictiestand gebruiken.

Dempkarakteristiek De eigenschappen van een schokdemper worden meestal in een diagram weergegeven. Op de ene as staat de dempkracht weergegeven, op de andere as de amplitude. Bij de karakteristiek hoort een toerental te worden vermeld. De uitgaande slag is doorgaans iets minder gedempt dan de ingaande. De demping op de in- en uitgaande slag kunnen echter niet teveel verschillen. Stel je hebt een aantal hobbels achter elkaar: als de vering weinig demping in, maar veel demping uit heeft, zal de vering tussen twee hobbels in niet helemaal terug komen. De fiets komt steeds lager te liggen en na een paar hobbels is de veerweg op. De waarde van verstelbare schokdempers is dan ook beperkt: meestal is alleen de uitgaande slag verstelbaar. Wrijvingsdempers hebben meestal een (afgezien van de hysterese) symmetrische karakteristiek

Di Digitaal (electronisch) schakelen van Shimano

Doortrapper De goed nederlandse vertaling is Fixie, zie aldaar

Double butted De knooppunten in een frame worden het zwaarst belast, terwijl het materiaal door de verhitting bij het solderen meestal niet sterker wordt. Je zou dus in het midden de buis straffeloos dunner kunnen maken. Een double butted buis doet precies dat, de wanddikte aan de uiteinden is een paar tiende millimeter dikker. Zadelbuizen zijn vaak single butted (alleen onder dik) maar je komt ook ingewikkelder buizen tegen met heel veel wanddikte variatie. Een frame uit butted buis is vaak lichter en zal wat beter met trillingen overweg kunnen. Spaken kunnen ook butted zijn

Draadband Band opgebouwd uit een karkas met hieldraden. De hieldraden zijn hoepels uit staaldraad, waardoor zo'n band lastig is op te vouwen. Er zijn ook vouwbanden met hieldraden uit Kevlar.

Draadvelg Velg voor draadbanden, ter onderscheiding van tubevelg, waar de band (tube) op gelijmd wordt. Uitvoeringen met een doos-profiel zijn te prefereren boven de minder stijve en simpeler U-profielen

Dropper post. Zadelpen met ingebouwde hoogteverstelling, meestal te bedienen vanaf het stuur. Een steile technische mtb afdaling wordt veel controleerbaarder met een heel laag zadel, berg op fiets je liever in standje normaal

Dual-pivot variatie op de zijtrekrem waarbij beide remarmen om een eigen scharnier draaien. Geometrie is vaak zodanig dat de bedienningskracht lager is

Dunlop ventiel Het klassieke ventiel met het poreuze slangetje, of zonder, als je je fiets op school had geparkeerd.

Dyna-sys Shimano speak voor 10sp MTB groepen. De shifters en derailleurs zijn niet compatibel met de weg groepen

E-bike Elektrofiets

Eigenfrequentie De frequentie waarbij een massa-veersysteem in heftige trilling komt. Bekend als het trucje waarbij een glas kapot wordt gezongen. Door het aanbrengen van demping (volschenken!) kan dit effect onderdrukt worden. Voor mensen belangrijke eigenfrequenties zijn 3-6 Hz (ingewanden), 20-30 Hz (hoofd-nek-schouder) en < 1Hz (wagenziekte).

Energiedissipatie Omzetting van beweging in warmte. Als vering veel energie kost, zouden de dempers dus warm moeten worden. Zelfs op de proefstand nauwelijks te constateren.

Ergopower Campagnolo aanduiding voor gecombineerde rem-schakelgrepen. Was ook leverbaar onder het label Sachs, maar dan compatibel met Shimano. Prima bruikbaar op een randonneur, maar als je veel met de voorderailleur schakelt zijn crosscommandeurs beter.

Escape Campagnolo aanduiding voor een Shimano kopie shift mechanisme. De voorderailleur heeft maar een paar standen, niet handig op de vakantiefiets.

ETRTO European tyre and rim technical organisation (of zo iets) gestandariseerde aanduiding voor de bandenmaat. 32-406 is een 32 mm brede band met een hieldraaddiameter van 406 mm. Dat is handiger dan vragen om een 20" band, want als je pech hebt moet je die 4 keer ruilen voor je de 20" band hebt die om jouw velg past. (20"= 406, 419, 440, 451, 438mm)

Excentrisch bracket Bracket met groot gat waar een bus in past met een uit het midden geplaats lager. Door de bus te draaien en weer vast te klemmen span je de ketting. Komt uit de tandems, maar ook handig bij naafversnellingen

Externe lagers Trapascups met grote diameter lagers die daarom niet meer in maar naast het bracket zijn geschroefd. Crankstellen worden breed en de levenduur (weinig afdichting, lagers met kleine kogels) is doorgaans slecht

Fatbike MTB ontworpen voor hele dikke (4") banden

Filletbrazing Zie lugloos

Fixed gear, Fixed wheel, Fixie Fiets zonder freewheel (baanfiets, fixed gear, doortrapper)

Flatmount een derde, meer compacte, standaard voor remklauw montage, vnl voor racefietsen ed. M5 boutjes ipv M6

Float Een pedaalsysteem heeft float als de schoen kan draaien ten opzichte van het pedaalvlak. Maakt het afstellen van de plaatjes minder kritisch. Kan knieklachten voorkomen als je van nature met je voeten draait bij het trappen. Vaak kun je kiezen uit schoenplaatjes met en zonder float.

Frame In zijn klassieke diamantvorm een samenstelling van 11 buizen. De belangrijkste aan een frame te stellen eisen zijn pasvorm en stijfheid. Op een te groot of te klein frame kun je niet lekker zitten, en een te slap frame is een voortdurend gevecht.

Frans ventiel Raceventiel met borgmoertje. Heeft weinig weerstand als je het moertje losdraait en eerst even iets lucht laat ontsnappen. (Ook Presta, Sclaverand)

Freehub Het gedeelte van een cassettenaaf waar het freewheel in zit en waar de cassette op wordt gestoken. Is meestal vervangbaar.

Freewheel Samenstelling van meestal 7 of 8 (20 jaar geleden was 5 al veel) kransjes op een vrijloop. Ook in indexuitvoeringen leverbaar. Wordt op de naaf geschroefd, en moet met een passende freewheelafnemer weer losgedraaid worden om bijvoorbeeld een spaak te vervangen. De kransjes zijn met moeite los leverbaar. Verliest steeds meer terrein aan de cassettenaaf behalve op goedkope E-bikes met achternaafmotor

Gebust versterkingsringetje rond de spaakgaten. Enkel gebust is alleen een holniet rond het gat, bij dubbel gebust is er ook een hoedje meegeklonken om onder- en bovenkant van de velg te verbinden.

Gravelbike: moderne her-interpretatie van de oude racefiets, dus nu weer geschikt voor slecht of ontbrekend wegdek. Maar uiteraard nu met modieuze onderdelen

Gripshift Draaigreepschakelaars voor de derailleurs, passend op een vlak stuur. Zijn goedkoper en veel simpeler en robuuster van opbouw dan Shimano Rapidfire drukknoppen. Zijn ergonomisch ook duidelijk anders, veel fietsers hebben een duidelijke voorkeur voor een van beide systemen.

Halflink kettingverbindingsschakel om een binnen en buitenschakel te verbinden. Wordt toegepast om ondanks een  te klein verstelbereik  de ketting te kunnen spannen

Helicoil Schroefdraadinsert van gewonden vierkante draad, waarmee een beschadigd draadgat kan worden gerepareerd. Is, toegepast in aluminium, sterker dan de originele draad dus kom je ze ook in nieuwe onderdelen tegen.

Hidden set Zie internal balhoofdstel.

Hieldraad Het karkas van de draadband is bevestigd aan de twee hoepelvormige hieldraden. De hieldraden zitten zijdelings opgesloten in het velgbed, zodat de binnenband ook bij hoge druk in de band blijft opgesloten. Hieldraden zijn of van staaldraad, of van soepel Kevlar. Banden met een Kevlar hieldraad kun je oprollen (vouwband) . Niet te verwarren met banden met een Kevlar weefsel onder het loopvlak, dat dient om de lekbestendigheid te verhogen

Hollowtech Shimano aanduiding voor hol gesmede cranks. Hollowtech II wordt toegepast met externe lagers, dus daar kan het ook op slaan

Hollowtech II Grote holle as die aan het crankstel vastzit voor gebruik met externe lagers

Hoogflens Naafflens diameter van 60-90 mm. Geeft in een aangedreven wiel theoretisch een iets kleinere spaakspanning variatie door de grotere momentarm. De grotere ingesloten hoek tussen de spaken links en rechts is echter zeker zo belangrijk. De verschillen zijn echter klein, maar het ziet er klassiek en heavy-duty uit.

Hydraulische remmen Remmen die met zuigers, leidingen en olie de uitgeoefende kracht overbrengen op het remblok. Komt voor als velg- en schijfrem. Voordeel is de lagere wrijving in de overbrenging en daardoor betere dosering. Er zijn remmen op olie en op remvloeistofbasis, en die vloeistoffen mogen niet gemengd worden!

Hydroformen Omvormechniek waarbij een buis dmv matrijzen en hoge inwendige hydraulische druk in wulpse vormen kan worden geperst. Soms zinvol, soms 'zie mij eens'

Hyperglide (HG) Shimano. Aanduiding van cassettekransjes met op elkaar afgestemde tandvormen met schakelhulpen. Passen alleen op HG compatibele freehubs met sluitring

Hysterese Het effect dat er voor zorgt dat een veer verschillende ruststanden heeft, afhankelijk van het feit of de ruststand na in- of na uitveren is bereikt. Wordt bv veroorzaakt door wrijving in het systeem.

Inbusbout Cilinderkopschroef met binnenzeskant, zo genoemd door de Duitse fabrikant : Innensechskantschraube Bauer und Schaurte

Indexkabel Variant op de Bowden (buiten) kabel die onder belasting niet korter wordt. Opgebouwd uit een bos in de lengte lopend staaldraad in een plastic omhulsel. Nodig bij indexschakeling om het schakelcommando nauwkeurig naar de derailleur over te brengen. Indexkabel knalt uit elkaar als je het als remkabel gebruikt!

Indexschakeling Schakelsysteem waarbij de schakelhandel in 7-8-9-10..13 posities inklikt. De derailleur beweegt daardoor een vaste afstand per schakelpositie. Een speciale vormgeving van de ketting en tandwielen zorgt ervoor dat de ketting dan ook inderdaad het volgende kransje opzoekt. Werkt alleen als de handel, derailleur en de tussenafstand van de tandwielen op elkaar zijn afgestemd, en alles juist is afgesteld

Integrated balhoofdstel Balhoofdstel waarbij de lagerringen direct op passingen in de buitenbalhoofdbuis steunen

Internal balhoofdstel Balhoofdstel waarbij de lagers steunen in doppen die in de balhoofdbuis zijn geperst. Als de doppen zijn meegelakt makkelijk te verwarren met een integrated balhoofdstel

IS2000 standaard voor remklauwmontage, met een oor met twee doorlopende gaten (6mm)

Kabelstopper Kabeldoorvoer op het frame om de buitenkabel in te vangen

Kader Frame, maar dit Gallicisme klink toch veel charmanter

Kaderplaatje: wedstrijdnummer, traditioneel hangt het voor onder de bovenbuis, maar met compactframes en hoge bidons verhuist het steeds vaker naar zadelpen of achterrem

Ketting Steek van de ketting is 1/2". 20 schakels meten dus 10" = 254 mm. Meet je 3 mm meer dan is de ketting versleten.

Kettingblad Benaming van het voortandwiel. Als het demontabel is moet je bij vervanging letten op de steekcirkel voor de bladboutjes en de grootte van het blad. Het moet passen en blijven schakelen

Kettingpons Derailleurkettingen werken tegenwoordig meestal met een sluitschakel, maar worden ingekort met een kettingpons. Om de uiteinden aan elkaar te verbinden gebruik je de speciale sluitschakel, of een speciaal extra dik pennetje  

Kettingspray populair product als je een schone fiets belangrijk vindt, bijvoorbeeld omdat je je fiets veel in de auto meeneemt. Smeert minder goed dan echte olie, zeker als het regent.

Kettingvet Verkrijgbaar in blikken die je au bain-marie moet verwarmen. De schoongemaakte ketting onderdompelen en bewegen en dan zo heet mogelijk uit het blik hijsen, ophangen en direct met veel lappen boven een krant afvegen. Prima voor stads en motorfietsen, maar ook voor derailleurfietsen, hoewel de ketting de eerste kilometers wat stug is. In plaats van kettingvet kun je ook je eigen duivelsmix samenstellen uit kaarsvet en motorolie. Omdat de procedure wat bewerkelijk is, is de methode vooral aantrekkelijk als je een twee of drie kettingen op je fiets gebruikt. Allemaal tegelijk uitkoken en vervolgens weer om de duizend kilometer een verse ketting monteren.

Kettingzaagolie Ontworpen voor het smeren van een ketting en redelijk vuilafstotend. Ook als biologisch afbreekbare olie verkrijgbaar en niet duur.

Klik-pedaal Pedaal met een veerbelaste grendel om de schoen(plaat) in te vangen. Door draaien maak je het pedaal weer los. Er zijn veel systemen die niet onderling compatibel zijn. Moderne variant op het systeem toeclips en riemen, met als voordeel zekerder fixatie. Ook is meestal enige rotatie mogelijk zodat de knieen ontzien worden. Dubbelzijdige ATB pedalen zijn handiger op de vakantiefiets dan lichtere, enkelzijdige racepedalen, omdat de achtertassen het omrollen van het pedaal bemoeilijken. Sommige schoenplaatjes (oa SPD) zijn in de schoenzool verzonken, zodat je normaal kunt lopen (of je fiets tegen de berg omhoog kunt duwen!)

Kooi Kettinggeleidend element van de voor- en achterderailleur

Kopervet Anti-seize vet op basis van een klei (voor hoog temperatuurbereik) met koper en aluminium toevoeging voor zeer goede anticorrosie eigenschappen. Prima te gebruiken voor boutjes of stuurpennen die volgend jaar ook nog los moeten kunnen. Bekend uit de autowereld als remmenvet, vanwege de temperatuurbestendigheid. Vlekt vreselijk. Sommige variëteiten (geen idee welke) zijn prima bij staal-staal, maar slecht bij staal-aluminium combinaties.

Kransje Achtertandwiel, derailleurfietsen hebben een hele serie op rij

Kritische demping Zoveel demping dat de veer bij het terugkomen net niet door de evenwichtsstand (middenstand) schiet. Wegvoertuigen zijn altijd onderkritisch gedempt, en zullen dus altijd wel enkele malen door de evenwichtstand schieten

Laagflens Naven zijn te verdelen in laag- en hoogflens. Term heeft betrekking op de steekcirkel van de spaakgaten, bij laagflens ca 38-48 mm. De kleine maat geeft minder materiaalverlies in produktie dan bij hoogflensnaven, die daarom praktisch zijn uitgestorven.

Lanceerbocht Omgekeerde kombocht, dus met de dwarshelling verkeerd zodat je makkelijk onderuit gaat

Latex 1 rubbersoort voor lichtlopende binnenbanden 2 antilek vloeistof 

Lawyer lips Uitsteeksels aan de voorpadden die voorkomen dat het wiel uit de voorvork kan vallen als de snelspanner open gaat. Erg lastig bij wielwisselen, dus wielrenners vijlen ze er vaak af. Bij schijfremmen is dat niet aan te raden.

LED light emitting diode, Lichtbron met een veel hogere efficiency dan een gloeilamp. Schokvast en lange levensduur, maar er hoort wel electronica bij om de LED op een dynamo te laten werken

Leerolie Niet gebruiken voor leren zadels, die lubberen dan wel erg snel uit.

Lefty Voorvork met maar een veerpoot (links) en een eenzijdig opgehangen voorwiel (Cannondale)

Liggende achtervork De twee buizen van bracket naar achterpadden. Vaak gebogen, afgeplat of gedeukt om ze tussen de band en het crankstel door te krijgen.

Lowrider (1) Voordrager die de tassen laag naast de vorkbenen van de vork positioneert (2) Op motorfietsen geinspireerde fiets om mee te flaneren/niet om op te fietsen

Lijnolie Geen smeerolie, maar een luchthardende olie. Basis van olieverf en stopverf, dus een bekende geur. Te gebruiken voor het inoliën van spaaknippels, omdat de uithardende olie een lichte borgwerking heeft. Geeft ook een goede roestwering op blankstaal.

Liniaire veer We onderscheiden liniaire en progressieve veren. Een liniaire veer zal steeds evenredig ver inveren met de belasting. Dit geeft problemen bij de bij fietsen beperkte veerweg. Om te voorkomen dat de veer doorslaat (bottoming out) moet de veer erg hard zijn, of moet er een progressieve eindaanslag (bumpstop) worden toegepast. Ook kan er eventueel een hydraulische eindaanslag in de demper worden aangebracht. Een minder vloeiende overgang tussen veren in of uit de bumpstops zal vaak een losbreken van de band (verlies wegcontact) bewerkstelligen.

Lithiumvet Het oude witte Campagnolo vet was een lithiumvet en dus lijkt wit en lithium synoniem. De kleur wordt echter niet bepaald door het zeepskelet en lithiumvet kan dus vele kleuren hebben. En wit vet hoeft niet op basis van een lithiumskelet te zijn gemaakt. Voordeel van wit vet is wel dat je er zelf niet al te vies van wordt.

Lock-out Aanduiding van de mogelijkheid om de vering met een handeltje uit te zetten. Kan handig zijn bij sprinten of klimmen, zeker als het draaipunt van de achterste swingarm erg ver boven de kettinglijn ligt, zoals bij diverse historische ATB's, of bij hele zachte voorvorken.

Lug Verbindingstuk om twee of meer buizen onder een bepaalde hoek aan elkaar te verbinden. Bij stalen frames meestal uitgevoerd als soldeerlug, maar gelijmde verbindingen komen ook voor.

Lugloos Verbindingsmethode waarbij de pasgemaakte framebuizen stomp op elkaar worden gesoldeerd. Er wordt veel soldeer opgebracht, en de overgang wordt vloeiend bijgevijld. (filletbrazing)

Mannetje Dwarsbuisje tussen staande of liggende achtervork, om rem of spatbord aan te bevestigen.

Middenoptrek zie centerpull

MIG-lassen Metal Inert Gas, oftewel onder een beschermwolk van inert gas (meestal Argon, vroeger CO2) lassen dmv een vlamboog getrokken tussen werkstuk en een dunne lasdraad. De dunne lasdraad wordt van een spoel getrokken en met een handgreep toegevoerd. Wordt geautomatiseerd wel ingezet in de massa fabricage van frames. Handmatig beperkt geschikt voor framereparatie, maar veel garages hebben een CO2 apparaat staan. Meestal kunnen ze daar alleen staal mee lassen, maar soms ook aluminium.

Minerale olie dunne olie voor gebruik in het hydraulische remsysteem, niet verwarren met remvloeistof DOT zoveel

Mixte frame Damesframe met een 'bovenbuis' bestaande uit twee dunne staven tussen balhoofd en achterpadden.

Moffellak Lak die in een oven bij hoge temperaturen wordt gebakken. Er bestaan dompelvarianten (was heel gebruikelijk toen het spuiten nog niet was uitgevonden)  maar tegenwoordig wordt het ook wel verspoten. Wordt tegenwoordig gebruikt voor wasmachines ed, voor fietsen zijn de kleuren te tam.

Molykotevet Vet (meestal lithium) met MoS2 toevoeging. De zwart-grijze toevoeging verbetert de smering onder extreme omstandigheden (hoge drukken en temperaturen), maar je wordt er zelf ontzettend vies van. Voor fietsen niet direct noodzakelijk, maar een 400 gramspatroon is zo opgepikt bij de boerenbond en kost niet veel.

Monostay staande achtervork die tussen wiel en zadelbuis in een enkele buis overgaat. (ook wishbone)

Motorfietsen Heel wat anders (zwaarder) dan een fiets. Beperkt bruikbaar als voorbeeld voor geveerde fietsen.

Motorolie Te vinden in lege blikken bij ieder pomp en in iedere Zuid- & Oost-Europese wegberm. Voldoet prima als kettingsmering, als een blank uiterlijk minder belangrijk als goede smering is.

MTB Mountainbike, fiets met veel versnellingen en grof geprofileerde banden voor het terreinrijden.

Mullet 1: MTB met twee verschillende velgdiameters. 2: Fiets met een mix van MTB en racefietsonderdelen

Naadloos Goede rijwielbuis was vroeger altijd naadloos, in tegenstelling tot goedkopere buis met naad, die vervaardigd wordt door een strip rond te walsen en dicht te lassen. Bij Reynolds 501 kun je vaak nog een platte kant (de las) voelen. Moderne nagetrokken gelaste buis heeft het voordeel van een veel nauwkeuriger wanddikte , en vaak kun je de naad vaak alleen aan de verkleuring terugvinden (Columbus Cromor/Thron, Poppe & Pothoff, Reynolds 953)

Naloop de afstand tussen het raakpunt van de voorband op de weg en de snijlijn wegdek-hartlijn binnenbalhoofdbuis. Bepaald de stabiliteit van de besturing

Narrow-wide speciale tandvorm met afwisselend dikke en dunne tanden, om het aflopen van de ketting op een enkel voorblad moeilijk te maken. Werkt alleen met even aantal tanden

Natlak Lak op basis van oplosmiddelen. Organische oplosmiddelen worden tegenwoordig vervangen door milieuvriendelijk water, maar de verf wordt daar niet beter op. Zie ook poedercoat.

Octalink Shimano aanduiding van de grote diameter trapsas met 8 splines. Er zijn twee verschillende versies: Octa I voor gesmede cranks & II met grotere splines voor de goedkopere materialen

OLD Over Locknut Dimension. De breedte van de naaf over de borgmoeren, cq de afstand tussen de padden van het frame

Olie Wordt bij fietsen toegepast voor smering (bijvoorbeeld naafolie), corrosiebescherming (poetsolie) en bij hydraulische remmen als drukmiddel. De meeste olies zijn mineraal van oorsprong, maar opgevoerd met allerlei chemische toevoegingen. Behalve op de viscositeit (dunvloeibaarheid) hebben de toevoegingen invloed op de corrossiewerendheid, waterbestendigheid, chemische en thermische stabiliteit, kleur en giftigheid.

Olijfolie Kun je ook gebruiken om de ketting mee te smeren als je niks anders hebt .
 
Onderbuis Buis van het bracket naar de balhoofdbuis. Heeft grote invloed op de torsiestijfheid, dus een grotere diameter of een paar tienden extra wanddikte is in grote of zwaarbelaste frames een goed idee.

One by 1 x 11, 1x12, etc. Aandrijflijn met enkel voorblad en dus zonder de veeeel te moeilijke voorderailleur. Hoef je voor niet te schakelen, en achter juist extra veel met een afzichtelijk grote cassette. Handig voor de fabrikant

Oversize  Omdat in de industrie tot voor kort uitsluitend met lugs werd gewerkt waar de buizen in werden gestoken, lagen de buitendiameters van fietsbuizen vast. (1"bovenbuis, 1.125" onder- en zitbuis etc)  Voor een stijvere fiets werd in het algemeen een grotere wanddikte genomen. Een frame wordt dan net zo veel zwaarder als stijver. Gebruik je een oversize buis, waarbij je de wanddikte van de buis constant houdt, en het extra materiaal gebruikt om de buisdiameter te vergroten, dan vergroot je de stijfheid zonder de fiets veel zwaarder te maken.

Padden Letterlijk pootjes (Fr.:pattes). De wielklemranden aan het einde van de voor- en achtervork. Voor toerfietsen meestal voorzien van dubbele spatbord/drageroogjes.

Parafine Bijvoorbeeld kaarsvet, wordt wel gebruikt om een ketting in uit te koken (zie kettingvet). Beperkte smerende en corrosiewerende werking, je wordt er dan ook niet vies van.

Paraplu (gespaakt) Bij achterwielen met veel tandwielen moet de rechter naafflens naar het midden opschuiven. De spaken komen rechts dus meer rechtop te staan. In doorsnede krijgt het wiel een parapluvorm. Het wiel wordt er echter niet stabieler op.  Amerikanen met minder regen en meer eten noemen het dish

PBS Volksmondaanduiding voor een inferieure staalkwaliteit (pisbakkenstaal). Urinoirs worden echter van heel redelijk materiaal gemaakt (RVS, AISI 304) net als de RVS frames uit P&P buis!

Pedaal Het rechterpedaal zit met rechtse draad, het linker pedaal zit met linkse schroefdraad in de cranks geschroefd. (dus net omgekeerd als bij de BSC bracketcups).

Pignon (pion) Zie freewheel.

Plus 1 Lamp in een uitvoering met standlicht, 2 band in een uitvoering met extreme antileklaag

Poedercoat Verftechniek. Epoxy poeder wordt op een frame gespoten en in een oven uitgehard. Dikke stootvaste laag, maar minder diepe glans als bij conventionele natlak. Milieuvriendelijk omdat oplosmiddelen ontbreken en de poeder elektrostatisch wordt verspoten, zodat er weinig spuitverliezen zijn.

Pompnok Noodzakelijk om op grotere frames een lange pomp parallel aan de bovenbuis te klemmen. Zonder nok schuift de pomp bij het balhoofd naar beneden tot deze als diagonaal in het frame staat. (ziet er niet uit, maar blijft wel zitten)

Porteur Krantenfiets in Franse stijl. Een snelle fiets met een groot rek boven het voorwiel

Postmount standaard voor remklauw montage, met twee van schroefdraad voorziene pilaren op het frame

Powerdrive trapaseinde met 10 tanden, Sram/Truvativ, zie verder Powerspline

Powerspline Trapasuiteinde van Truvativ. Octalink heeft 8 tanden, Isis 10 en deze dus weer een afwijkende wijwillendatubijonskoopt 12. Ik zou met een boog om deze crankstellen heen lopen, want de lagers zijn knudde.

Preload Voorspanning op een veer. Wordt bereikt door het wiel te verhinderen voldoende uit te veren. Als de preload hoger is dan de wiellast is de vering alleen (half) effectief bij grote klappen. Veersystemen met preload veren niet of beperkt in als je op de fiets gaat zitten. De grote klappen worden nog wel enigzins gebroken, maar een verbetering van de wegligging is niet te verwachten. Door de uitgaande slag te blokkeren zal de fiets snel geneigd zijn het wiel van de grond te tillen. Preload wordt wel toegepast in primitieve systemen met dempingsproblemen.

Prepreg Weefsel (carbon, kevlar etc) dat reeds voorzien is van de juiste hoeveelheid epoxy. Is droog en dus goed hanteerbaar en hard pas uit na verwarming

Presta ventiel Zie Frans ventiel

Progressieve veer Bij een progressieve veer neemt de veerconstante toe bij verdergaande invering. Voor iedere volgende centimeter invering moet je dus meer gewicht aanbrengen dan voor de vorige. Bij schroefveren kan dit gebeuren door de veer niet-liniair te maken, of door een liniaire veer in een niet lineaire overbrenging te plaatsen. Niet lineaire schroefveren worden gemaakt door de spoed van de wikkelingen te varieren of door het toepassen van verenstaal in een varierende dikte. Een niet lineaire beweging kan worden bereikt met slimme (gecompliceerde) constructies met stangen en hefbomen (Pro-link etc.). Gas en Poly-urethaanveren zijn van nature progressief. Poly-urethaanveren kunnen zo worden vormgegeven dat practisch iedere veercurve te bereiken valt.

Q-factor Geen (quack) factor maar een dimensie, namelijk de breedte van het crankstel. Bepaalt dus hoe ver je met je voeten uit elkaar moet trappen.

Racefiets Fiets met racestuur voor een diepere zitpositie. Als je er mee wil koersen stelt de UCI nog aanvullende eisen.

Randonneur Fiets voor lange tochten. Vaak afgeleid van de racefiets maar comfortabeler door een minder extreme zit, dikkere banden en een aangepast verzet. Mogelijkheid tot het meenemen van bagage.

Reach horizontale afstand tussen hart trapas-hart stuur. Stack is hetzelfde maar dan vertikaal

Rechtgeleiding Er is sprake van een rechtgeleiding als (een component van) het veersysteem een rechte weg beschrijft. Telescopen zijn een voorbeeld van een rechtgeleiding. Vooral bij voorvorken zijn rechtgeleidingen niet onverdeeld gunstig. Door de schuine stand van het balhoofd en de sprong in de vork moet de geleiding een groot buigend moment opnemen. De lengte van het schuifstuk waarop dit moment kan worden opgenomen is echter vaak beperkt, waardoor grote dwarskrachten optreden. Afhankelijk van de wrijvingscoefficient zal dit resulteren in veel of heel veel wrijving. (zie wrijvingsdemping) Bij glijlagers kan door slijtage of vervuiling de wrijvingscoefficient zo groot worden dat de geleiding compleet blokkeert. Bij in het balhoofd weggewerkte telescopen zijn de krachten zelfs zo groot dat kogel of naaldlagers met geharde banen onvermijdelijk zijn. Bij deze constructies moet de afdichting absoluut zijn, wat niet meevalt door de pompende werking van de telescoop.

Rekgrens Materiaalspanningsgrens waarbij blijvende ( bv 0.2%) vervorming optreedt. Als je een frame over de rekgrens belast hoeft het dus nog niet te breken, maar is het al wel krom. (of weer recht, want je maakt hier ook gebruik van bij het richten).

Remolie Oppassen! De remolie bij fietsremmen is of minerale olie (bijvoorbeeld Magura Blood) of remvloeistof DOT zoveel, zoals ook bij auto’s wordt toegepast. Remvloeistof lost lak op en de afdichtingen die bestand zijn tegen minerale olie. Altijd controleren wat voor vloeistof er in de rem moet en nooit gokken!

Remvloeistof vloeistof voor hydraulische remsystemen met de daarvoor bestemde niet olie-bestendige afdichtingen. Het juiste DOT nummer gebruiken en periodiek verversen ivm de wateropname

Reynolds Engelse fabrikant van framebuizen. Vonden in 1898 het proces uit om butted buizen te maken. Geeft nummers aan de materiaalkwaliteiten zoals 531, 753 of 853

Rosejoint In begin(sel) spelingvrij bolkoplager. Worden vaak zonder afdichting toegepast, waardoor de levensduur wordt beperkt. Duur

Rollerbrake Naafrem van Shimano, onderhoudsarm maar niet geschikt voor heuvelig terrein

RVS Roestvast staal. Met veel chroom gelegeerd staal dat onder atmosferische omstandigheden beschermd wordt door een dichte chroomoxidelaag (ijzeroxide=roest is niet dicht waardoor gewoon staal door blijft roesten). Vloeigrens van normaal RVS ligt op hetzelfde lage niveau als dat van aluminium. Onder de 'juiste' omstandigheden kan RVS prima corroderen, maar dat is sterk afhankelijk van het type.

Schoenplaatje Metalen of kunststof plaat die onder de schoenzool wordt geschroefd en dat in het klikpedaal wordt ingevangen. Er zijn types met twee of drie of vier schroeven, en niet iedere schoenzool is voor ieder bevestiging geschikt.

Schijfrem Naafrem waarbij een op de naaf bevestigde platte schijf in een remtang tussen twee blokjes geknepen wordt. Totale wildgroei in verschillende niet passende blokjes, en ze kunnen veel lawaai maken. Zeer onderhouds gevoelig, maar ze remmen vaak wel prettig

Schokdemper Iedereen praat over een schokdemper, maar die naam is eigenlijk niet correct. Beter zou zijn om te spreken van een veerdemper. De demper houdt de veer onder controle, door het uitoefenen van een krachtenspel tussen het bewegende wiel en de rest van de fiets. Het krachtenspel tussen bewegende en vaste wereld zorgt er voor dat de demper de schok juist gedeeltelijk door geeft. Zonder demping kan er echter geen sprake zijn van wegligging. Als je dit onthoud mag je van mij verder over schokdempers blijven praten.

Schraeder Zie autoventiel

Schroefkrans Achtertandwiel met schroefdraad. Wordt nog toegepast op doorrtrappers, als sluitkrans op pignons en op sommige cassettes. Indexcassettes gaan steeds meer over op steekkransen met een borgring.

Sclaverand zie presta

SDO swinging dropouts of sliding dropouts, losse achterpadden die kunnen scharnieren of schuiven om de ketting te spannen. Zet je het wiel altijd weer op dezelfde plek terug zonder afstellen

SFN Star fangled nut, een inslagmoer met weerhaken die je in de -metalen- binnenbalhoofdbuis kunt meppen tbv het afstelkapje van een Ahead balhoofdstel.

Shadow Iets smaller bouwende achterderailleur van Shimano. Maar een actief draaipunt dus minder geschikt voor afwijkende  -kleine- cassettes. Missen ook de kabelstelschroef.

Silent-bloc Onderhoudsvrij rubberlager. Kan worden toegepast om veerelementen mee te bevestigen. Een silentbloc vangt scheefstelling op, ontlast zo de zuigerstangafdichting, en is rammelvrij.

Singlespeed Fiets zonder versnellingen, vaak een ATB. Een freewheel mag wel, en strikt genomen is zo'n zwarte Gazelle met remnaaf ook een SS

Sintered fabricage technologie waarbij een metaalpoeder mix onder druk en hitte tot een geheel wordt samengeperst.

SIS Shimano index system

Slick Profielloze band. Door het ontbreken van het profiel meestal lage rolweerstand (en stil). Niet handig in het terrein of op nat en besmeurd wegdek. Aquaplaning is bij fietssnelheden (< 100 km/h) geen thema.

Sloping frame Frame met een naar achteren aflopende bovenbuis en een extra lange zadelpen. Voor kleine mensen en bij mountainbiken aantrekkelijk door de extra kruisvrijheid bij afstappen. Stijfheidsclaims en verhalen dat je met minder verschillende maten toekunt zijn nergens op gebaseerd

Sluitschakel Schakel waarmee de kettingeinden verbonden worden. Veel derailleur fietsen hebben tegenwoordig een sluitschakel die met de vingers kan worden geopend (bv Sram Powerlink), waardoor deze kettingen niet meer met een kettingpons hoeven worden gemonteerd. Bij smalle kettingen (9, 10 speed) is dat namelijk erg kritisch.

Sociable Twee persoons tweewieler, waarbij men naast elkaar zit

Solderen verbinden met een toevoegmateriaal  dat een lager smeltpunt heeft dan de te verbinden delen. Zie ook lugs en lugloos

Spaak Op trek belast verbindingselement tussen naaf en velg. Voorzien van een einde met schroefdraad, om de lengte en daarmee de rondloop van het wiel te reguleren. Racewielen doen het met steeds minder spaken, touristen doen daar liever niet aan mee.

Spaaksleutel Sleutel om de spaaknippel mee te verdraaien of te verstieren.

Spieloos crankstel Crankstel waarbij de cranks met een klemverbinding en een bout op de trapas wordt getrokken. Maakt verschillende materiaalcombinaties mogelijk, crankstellen mét spieen en Ashtabula (BMX) crankstellen zijn altijd van staal.

Sprong de afstand tussen het hart van de naaf en de hartlijn door de binnenbalhoofdbuis. Bepaald de uiteindelijke naloop.

Staal Legering op basis van het element FE (ijzer)

Staande achtervork De twee buizen van achteras naar zadelstrop.

Stack vertikale afstand tussen hart trapas-hart stuur. Reach is hetzelfde maar dan horizontaal

Steek Onderlinge afstand van de draaipunten in een ketting, bij fietsen al heel lang 1/2” (12.7 mm).

Steekas Constructie waarbij een dikke (15mm, 20mm)  as door de vork en de -meestal voor- naaf wordt gestoken. Stijver dan de conventionele oplossing en het wiel kan er niet uitvallen

Steekcirkel de cirkel die je door het hart van bv de kettingblad boutjes kunt trekken

Steekkrans Achtertandwiel met bevestigingsgat met nokken. Er is veel variatie bij pignons, bij cassettes hebben Shimano en Campa eigen normen.

STI Shimano Total Integration. 'Total' betreft hier de remhendel en de commandeur. Door de remhendel naar binnen te klappen kun je indexschakelen. (bij Campa heet dit Ergopower)

Stootlek (aka snakebite) Lekke band ontstaan door het stukwrijven van de binnenband, die knel komt te zitten in de dubbelgevouwen buitenband als je op een rand knalt. Meestal resulteert dit in twee karakteristieke parallele scheurtjes

Stopper Aansoldeerdeel voor het frame waarin een buitenkabel wordt tegengehouden. Kunnen ook gelijmd of gelast worden

Stuurcommandeur Zie cross-commandeur

Stuurpen Het onderdeel waarmee het stuur aan de binnenbalhoofdbuis wordt verbonden. Stuurpennen zijn er in zeer verschillende afmetingen om de zitpositie in te kunnen stellen: lang of kort, hoog of laag, en aangepast aan de de diameter van het stuur en de binnenbalhoofdbuis. Bovendien zijn er twee systemen: met een pen die in de balhoofdbuis gaat of met een strop die om de buis gaat (ahead)

Swingarm Letterlijk boogarm, wielgeleidend element dat een boog beschrijft. Wordt achter veel, voor minder vaak toegepast. Voordelen zijn minimale wrijving, en vaak goedkoop in onderhoud. Zie ook anti-dive en anti-squat.

Systeemwiel Kant en klaar wiel met doorgaans spectaculair uiterlijk. Sommige blijven zelfs heel.

Tandem Tweewielige fiets met twee werkplekken achter elkaar

Tandriem eindloze getande riem die gebruikt kan worden in plaats van een ketting. Frame moet er voor geschikt zijn (deling in de framedriehoek), en de tandwielen zijn ook speciaal (geprijsd) Niet voor derailleurs

Teflonvet Doorgaans doorzichtig vet met PFTE toevoeging. Als het Teflon heet komt het van Du Pont. Toe te passen bij glijdende vlakken zoals in gripshifters, derailleurkabels ed.

Threadless Draadloos, andere benaming voor Ahead balhoofdstellen

Thru-axle zie steekas

Ti Afkorting voor titanium, een onder normale omstandigheden roestvrij metaal. Zit kwa stijfheid en soortelijk gewicht tussen staal en aluminium in, maar met superieur uiterlijk en prijs

TIG-lassen Tungsten Inert Gas, oftewel onder een beschermwolk van inert gas (meestal Argon) lassen dmv een vlamboog getrokken tussen werkstuk en Wolfram electrode. Zeer goed beheersbaar lasproces, geschikt voor staal, aluminium en Titanium.

TLR: TubeLess Ready, buitenband versie waarbij oa het karkas luchtdicht is gemaakt om zonder binnenband te kunnen gebruiken

Torx ® Soort inbusbout, maar hoger belastbaar door de speciale inwendige stervorm en dito sleutel. Komt veel voor bij remschijven, Rohloffnaven etc.  Afmeting van de sleutelaansluiting wordt aangeduid als bv T25. Wordt ook ingezet als mode element, op plekken waar het zeer onhandig is

Trapas Zie bracketas

Treksterkte Materiaalspanning waarbij direct breuk optreedt. Deze spanning ligt bij de meeste technische materialen aanzienlijk boven de rekgrens. Bij spanningen tussen rek- en breukgrens zal het materiaal blijvend vervormen.

Triple Crankstel met drie verschillende voorbladen

Triplet:  'Tandem' voor drie personen

Triple butted Buis met drie verschillende wanddiktes. Soms zit de wanddiktevariatie aan een einde aan de buitenkant.

Trommelrem Naafrem voor stadfietsen. Een enkele keer kom je ze ook in oude tandems tegen, maar de meeste typen zijn niet geschikt voor heuvelig terrein

Tube Band waarbij het karkas om de binnenband heen is dichtgenaaid. Wordt geplakt op een tubevelg met een halfrond velgbed. Voordeel van de tube is de geringere kans op stootlekken en het betere rijgedrag als hij helemaal leeg is. Plakken is heel veel werk, dus racing only.

Tubeless Binnenbandloze buitenband die op een luchtdichte velg (of een met dichtgeplakte spaakgaten) gemonteerd wordt. Meestal met nog wat antilekvloeistof om de kleine gaatjes te vullen. Lichter en je kunt met minder bandenspanning rijden. Onderweg te repareren met een binnenband

Tweener MTB met 650B (= ETRTO 584mm) velgen. Tussenmaatje dus (in between)

Uitvalas Zie bloccage

Uitvaleinden Zie padden

Ultra Ultra dit, Ultra dat. Campagnolo speak

Unicrown Voorvorkconstructie waarbij de vorkscheden naar de binnenbalhoofdbuis worden gebogen en daar direct aan worden vastgelast/gesoldeerd. Meestal wat lichter dan vorken met een balhoofdlug, maar de bouwhoogte is groter.

Uniglide (UG) Eerste versie van de Shimano index cassette kransjes (twisted tooth). Kransjes waren individueel te vervangen en worden op hun plek gehouden met een sluitkrans met schroefdraad.

Vaseline Vettig aardoliedestillaat, met de huidige chemische processen al 100 jaar zuurvrij. Beschermd passief tegen corrosie door het afdekken van het ingevette metalen oppervlak tegen zuurstof. Niet gedoopt met chemische toevoegingen, dus zeer huidvriendelijk. Is het belangrijkste bestanddeel van Broekenvet a.k.a uierzalf.

Vaste smeermiddelen Zijn o.a. Grafiet, molybdeendisulfide en PFTE bekend als Teflon. De werking van deze vaste deeltjes is dat bij glijdende vlakken metaal-metaal contact wordt vermeden. Ook verkrijgbaar in spuitbussen en dergelijke met een verdampend oplosmiddel.

UST universal system tubeless, Mavic standaard voor tubeless velg en band combinatie

V-brake Cantileverrem met zulke lange poten dat de remkabel daartussen van links naar rechts kan worden gespannen, zonder dat de band wordt geraakt. Alleen bruikbaar met aangepaste remhandles

Veer Alles wat na vervormen weer terugveert kunnen we een veer noemen. We onderscheiden gasveren en veren van vaste stof. Bij gasveren wordt een volume gas (vaak lucht of stikstof) in elkaar geperst. Het gas wordt opgesloten in een door een membraan afgesloten ruimte (bv een tennisbal, of een veerbol zoals bij Citroen), in een door een zuiger afgesloten cylinder (gasveer zoals toegepast in bureaustoelen of bij de kofferklep v e auto, Marzochi), of in een kunststof schuim. Ook de fietsband mag je als een -stijve- gasveer zien. Veren uit vaste stof zijn meestal uit verenstaal of een of andere kunststof vervaardigd. Zo kennen we schroefveren (practisch alle motorfietsen), spiraalveren (wekkers, cantilevers, sommige Shimano commandeurs), bladveren (vrachtwagens, pal-veren in pignons), torsieveren, schotelveren, haarspeldveren enz. Torsie en bladveren worden ook wel eens uit carbon-fiber gemaakt. Andere kunststofveren zijn de rubber, urethaan en polyurethaanveren. Rubberveren vinden we bij de Austin Mini, en (dus) ook de Moultonfiets, en ook in veel aanhangwagenasjes. Urethaan functioneert als rubber, maar is chemisch beter bestendig, en poly-urethaan is eigenlijk een gasveer.

Veerconstante Dit is het getal dat aangeeft hoe stijf de veer is. Het getal wordt meestal aangegeven in N/mm, kg/cm of Lbs/inch. Hoe meer kracht er nodig is om een bepaalde indrukking te realiseren hoe stijver de veer.

Veerweg De afstand waarover de wielen kunnen in en uitveren. Hoe meer veerweg beschikbaar, des te zachter kunnen de veren zijn. Grenzen aan de veerweg worden gesteld door de eisen dat je op het zadel van de uitgeveerde fiets moet kunnen klimmen, door dat je tijdens het fietsen nog net bij de grond moet kunnen komen, en doordat de trappers ook bij het bochtenwerk niet direct de grond moeten raken. Andere problemen bij veel veerweg (vooral achter) zijn de sterke beinvloeding van de balhoofdshoek, en dus van de stuureigenschappen. Bij zachte veren is het verschil tussen achter of op het puntje van het zadel zitten (gewichtverplaatsing) al duidelijk van invloed. Hieruit volgt ook dat het bij een geveerde fiets dus nog kritischer is om op de juiste maat frame te zitten, en dat een geveerde fiets op het gewicht van de berijder moet zijn aangepast. Een zwaar persoon op een te kleine fiets tast de stuureigenschappen aan, omdat de onder het rijden optredende balhoofdshoek sterk zal afwijken van de gewenste.

Velg Rondgewalst profiel, meestal uit aluminium, want staal remt niet bij regen met velgremmen. Voorzien van een velgbed om de band in te monteren, en gaten voor de spaaknippels. Velgbreedte dient in overeenstemming te zijn met de bandbreedte, en de spaaknippelgaten moeten worden afgedekt met een goed velglint. Een goede -dus stijve- velg heeft een hol profiel. Nu ook in carbon voor als het duur moet zijn

Velglint Afdekking van de nippelgaten in de velg ter bescherming van de binnenband. Goed velglint is of van katoen (plakband) of een eindloze kunststof strip. Zachte -rubber- velglinten zijn alleen bruikbaar in eenvoudige velgen waarbij de spaaknippels niet in bussen zijn verzonken

Vermoeiing Verschijnsel waarbij door wisselende belasting scheurgroei in het materiaal optreedt. Uiteindelijk is de doorsnede dan zo ver verzwakt dat het onderdeel spontaan afbreekt. Door een betere vormgeving (glad, vloeiend) kan de kans op vermoeing aanzienlijk worden gereduceerd, of de belastbaarheid van het onderdeel worden verhoogd.

Vet Bestaat uit een matrix van meestal een metaalzeep met olie. Vet is verkrijgbaar in diverse diktes, maar NLGI 2 is voor fietsen het meest gebruikelijke. Gebruikelijke zeepskeleten zijn op basis van aluminium, lithium en of calcium, maar klei (bentoniet) kan ook. Afhankelijk van de toepassing komen daar nog meer of minder additieven bij. Net als bij olie moet je overmatig huidcontact met vet vermijden en na afloop de huid goed reinigen met water en (garage)zeep. Afwasmiddel en koffiedrab of Biotex en zaagsel doen het in geval van nood ook, maar drogen de huid sterk uit.

Visceuze demping Visceuze demping is snelheidsafhankelijk. Dit effect wordt normaal bereikt met hydraulische schokdempers waar olie door nauwe kanaaltjes heen kan stromen. Bij langzame bewegingen is er weinig weerstand, bij snellere meer.

Vliegtuigaluminium Vliegtuigen staan stijf van het aluminium, dus het is een bijzonder ongelukkige fabrikant die een aluminiumsoort van de plank trekt die niet ook ergens rondvliegt.

Vloeigrens Belastinggrens waarbij -meestal- staal blijvend uitrekt onder invloed van een constante materiaalspanning. Als het materiaal uitgevloeid is heb je nog maar een kleine reserve tussen rekgrens en breukgrens.

Voorbouw Ander woord voor stuurpen of stuurnok

Voorderailleur Moet op een vakantiefiets voldoende slag hebben om drie bladen te kunnen schakelen, en een aan het grootste blad aangepaste kooiradius. De kooihoogte is soms een beperkende factor in hoe klein je je kleinste voorblad kunt kiezen. Met Shimano STI (drie standen zonder trimfunctie) zit je vast aan Shimano-derailleurs, en dan nog moet je accepteren dat de ketting in sommige versnellingen tegen de kooi loopt

Voorderailleurnok Erg handig op de racefiets omdat de lak niet beschadigd, en iedereen toch met een 52 of 53 rondrijdt. Op een randonneur minder voor de hand liggend, omdat hier de voorbladdiameter fors uit elkaar loopt, verder dan de beperkte instelmogelijkheid vaak toelaat.

Voornaaf Zoek maar een mooie uit, want je zult er onderweg nog veel naar kijken!

Vorkkroon Lug waarin de binnenbalhoofdbuis en de vorkscheden bij elkaar komen. Moet bij een vakantiefiets breed zijn voor voldoende bandspeling. Zie ook unicrown.

Vorkscheden De twee meestal gebogen buizen van de voorvork

Vouwband Een draadband waarbij de hieldraad gemaakt is van soepel kevlar oid in plaats van staal. Vouwbanden moeten op velgen met een groef aan de binnenkant gemonteerd worden, zodat de hieldraad grip vindt.

Wheelrate Dit is de veerconstante op het wiel betrokken. Veren worden vaak met een hefboommechanisme ingedrukt. Grijpt de veer halverwege tussen draaipunt en achteras aan, dan moet al een 4 keer zo stijve veer worden toegepast dan wanneer de veer direct op het achterwiel aangrijpt.

Wishbone zie monostay

WIG Wolfram Inert Gas, Duits voor TIG.

Wrijvingsdemping Een primitieve methode om de in de gecomprimeerde veer opgeslagen energie te vernietigen. Komt veel voor in vrachtwagens (de roestige bladen van het bladveerpakket knarsen over elkaar heen) en in telescopische veerelementen. Wrijvingsdemping is wegafhankelijk, per mm veerweg wordt een vaste hoeveelheid energie geabsorbeerd. Zolang de stoot op het wiel kleiner is dan de wrijving in de demper zal de vering niet aanspreken.

XC Cross-country.

Zadel Ondersteuning van het zitvlak. Gelukkig bestaan ze in veel variatie in vorm, materiaal en hardheid. Ergens moet het voor jou juiste zadel zijn, maar hoe vindt je het? Standaard is een frame met twee ronde rails, maar er zijn een paar uitzonderingen die alleen werken met een aparte zadelpen

Zadelpen De paal waarmee je de hoogte- en hoekverstelling voor het zadel regelt. De diameter moet aangepast zijn aan de buitendiameter en de wanddikte van de zadelbuis, en dat luistert nauw: zadelpennen worden geleverd in met 0.2 mm oplopende diameters. Zadelpennen zijn doorgaans van aluminium, en dus moet je ze twee keer per jaar uit het frame halen om opnieuw in te vetten om vastroesten te voorkomen. De zadelpen moet zo lang zijn dat hij tot onder de bovenbuis in het frame steekt.

Zadelstrop De klemming voor de zadelpen. Als de zadelpen te dun is ten opzichte van de binnendiameter van de buis wordt de strop te ver vervormd, waardoor boutjes afbreken, terwijl het zadel nog steeds niet blijft staan.

Zeskantbout Bout met zeskantige kop. Ter onderscheiding van inbusbouten en schroeven

Zijtrekrem De bekende knijprem. Bevestiging met een centrale bout boven de band, waardoor de spatbordruimte beperkt wordt door de lengte van de remhoeven.

   a - d - g - k - m - r - u -z